رأی شماره ۲۵۷ مورخ ۱۳۹۹/۲/۱۶ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع: اصلاح رأی مربوط به احتساب سه چهارم خدمت در جبهه کارکنان وظیفه به عنوان داوطلبانه

شماره دادنامه: ۲۵۷   تاریخ دادنامه: ۱۳۹۹/۲/۱۶    شماره پرونده: ۹۸۰۳۹۶۳

مرجع رسیدگی: هیئت عمومی دیوان عدالت اداری

متقاضی: رئیس دیوان عدالت اداری

موضوع شکایت و خواسته: اعمال ماده ۹۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ نسبت به رأی شماره ۲۳۹۷-۱۴/۸/۱۳۹۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری گردش کار: ۱- هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به‌موجب دادنامه شماره ۲۳۹۷-۱۴/۸/۱۳۹۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، نامه شماره ۳۷۷۵۹۸-۲۰/۷/۱۳۹۷رئیس امور مدیریت مشاغل و نظام‌های پرداخت سازمان اداری استخدامی کشور را صرف‌نظر از زمان اجرای آن ابطال کرده است.

۲- متن رأی شماره ۲۳۹۷-۱۴/۸/۱۳۹۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به‌قرار زیر است:

“مقرره مورد شکایت نه از جهتی که شاکی بیان داشته است بلکه به دلایل زیر ابطال می‌شود. اولاً: در ماده ۱۱۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، نیروهای مسلح از شمول قانون مذکور مستثنی شده‌اند و در خصوص نیروهای نظامی و انتظامی مطابق نظر مقام معظم رهبری عمل می‌شود. دراین‌ارتباط ستاد کل نیروهای مسلح طی گردش کار شماره ۷۴۶۵۶-۲۰/۱۰/۱۳۸۸ از محضر مقام معظم رهبری درخواست کرده است تا فصول دهم و سیزدهم قانون مدیریت خدمات کشوری با لحاظ ویژگی‌های خاص نیروهای مسلح به نیروهای مسلح تسری یابد که مورد موافقت معظم‌له واقع‌شده و متعاقب آن آیین‌نامه‌های مربوط به اجرای این فصول شامل ۱۳ آیین‌نامه ازجمله آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین فوق‌العاده ایثارگری، نشان‌ها و خدمات اداری در مناطق جنگ‌زده (موضوع بند ۲ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری) توسط ستاد کل نیروهای مسلح تهیه و طی گردش کار شماره ۷۴۶۵۶-۲۰/۸/۱۳۸۸ با تأیید مقام معظم رهبری جهت اجرا در نیروهای مسلح ابلاغ‌شده است. بنا به‌مراتب فوق، آیین‌نامه‌هایی که در راستای گردش کار فوق تهیه‌شده است صرفاً در نیروهای مسلح قابلیت اجرا دارد و قابل تسری به سایر دستگاه‌های اجرایی نمی‌باشد. ثانیاً: بر اساس قانون خدمت نظام‌وظیفه عمومی مصوب سال ۱۳۶۳ و اصلاحات بعدی آن خدمت کارکنان وظیفه جنبه تکلیفی داشته و داوطلبانه محسوب نمی‌شود و بند ۲ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری، پرداخت فوق‌العاده ایثارگری را برای ایثارگرانی مقرر داشته که خدمت داوطلبانه در جبهه داشته باشند، بنابراین رزمندگان وظیفه را در برنمی‌گیرد. ثالثاً: بند ۳ آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین فوق‌العاده ایثارگری، نشان‌ها و خدمات اداری در مناطق جنگ‌زده (موضوع بند ۲ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری) ستاد کل نیروهای مسلح که در آن مقررشده: «سه‌چهارم مدت خدمت کارکنان پایور و وظیفه که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته، شهربانی و ژاندارمری (نیروی انتظامی)، وزارت سپاه و وزارت دفاع و جهاد سازندگی سابق به جبهه و مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام‌شده‌اند، خدمت داوطلبانه تلقی می‌گردد.» به جهت اخذ تأییدیه خاص از فرماندهی معظم کل قوا صرفاً در سطح نیروهای مسلح قابلیت اجرا دارد و قابل تسری به سایر دستگاه‌های اجرایی نیست. مضافاً اینکه بر اساس سند راهبردی خدمات‌رسانی به رزمندگان که به پیشنهاد مشترک ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و به استناد بند (ی) ماده (۴۴) قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹- و تبصره بند (و) ماده (۱) قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران طی شماره ۵۰۶۳۹/ت ۴۹۱۸۵-۲۳/۴/۱۳۹۴ به تصویب هیئت‌وزیران رسیده است، در بند ۹/ ۲ آن مقررشده: «رزمندگان در این سند ازنظر شغلی و وضعیت استخدامی و نحوه حضور در مناطق جنگی و عملیاتی و امنیتی (موظف یا داوطلبانه) به چهار گروه تقسیم می‌گردند: ب- گروه دوم) کارکنان وظیفه نیروهای مسلح «موظفی» و صرفاً در تبصره ۲ این بند مقرر داشته، «پدر خصوص آن دسته از کارکنان نیروهای مسلح (اعم از کادر) که بر اساس اختیار خود و داوطلبانه در مأموریت جنگی شرکت می‌کنند از امتیازات داوطلبین برخوردار خواهند شد.» بنابراین مقرره مورد شکایت ازاین‌جهت که احتساب سه‌چهارم خدمت وظیفه کارکنان در جبهه را به‌طور مطلق داوطلبانه مقرر کرده است، صرف‌نظر از زمان اجرای آن، به علت مغایرت با موازین قانونی یادشده با استناد به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.“

۳- معاون توسعه و مدیریت منابع دیوان عدالت اداری به‌موجب گزارشی، اعمال ماده ۹۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری را نسبت به رأی مذکور به رئیس دیوان عدالت اداری پیشنهاد می‌کند.

استدلال مصرح در نامه معاون توسعه و مدیریت منابع دیوان عدالت اداری به‌قرار زیر است:

“ریاست محترم دیوان عدالت اداری

سلام‌علیکم

احتراماً در خصوص داوطلبانه محسوب شدن احتساب سه‌چهارم خدمت سربازان وظیفه در جبهه به استحضار می‌رساند:

۱- هیئت عمومی دیوان عدالت اداری طی دادنامه شماره ۹۸۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۲۳۹۷-۱۴/۸/۱۳۹۸ مقرره شماره ۳۷۷۵۹۸-۲۰/۷/۱۳۹۷ رئیس امور مدیریت مشاغل و نظام‌های پرداخت سازمان اداری و استخدامی کشور را که موضوع احتساب سه‌چهارم خدمت وظیفه کارکنان در جبهه را از تاریخ صدور دستورالعمل شماره ۴۵/۱۴/۲۰۱/م/۴/ن-۱۴/۵/۱۳۹۱ستاد کل نیروهای مسلح در دستگاه‌های اجرایی مجاز دانسته بود ابطال کرده است. ازجمله دلایل ذکرشده در رأی این است که بند ۳ آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین فوق‌العاده ایثارگری، نشان‌ها و خدمات اداری در مناطق جنگ‌زده موضوع بند ۲ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری ابلاغی ستاد کل نیروهای مسلح که در آن مقررشده: «سه‌چهارم مدت خدمت کارکنان پایور و وظیفه که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته، شهربانی و ژاندارمری (نیروی انتظامی)، وزارت سپاه و وزارت دفاع و جهاد سازندگی سابق به جبهه و مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام‌شده‌اند، خدمت داوطلبانه تلقی می‌گردد.» به جهت اخذ تأییدیه خاص از فرماندهی معظم کل قوا صرفاً در سطح نیروهای مسلح قابلیت اجرا دارد و قابل تسری به سایر دستگاه‌های اجرایی نمی‌باشد.

۲- این در حالی است که ستاد کل نیروهای مسلح طی نامه شماره ۹/۱۰/۱/۲۲۱۳-۵/۱۱/۱۳۹۸ به دیوان عدالت اداری اعلام داشته است، داوطلبانه محسوب شدن سه‌چهارم جبهه مقرر در آیین‌نامه مذکور با موافقت مقام معظم رهبری اعم از کارکنان پایور و وظیفه در نیروهای مسلح و دستگاه‌های دولتی را شامل می‌شود.

۳- با عنایت به‌مراتب فوق، چنانچه نامه اخیر ستاد کل نیروهای مسلح به‌منزله احراز موافقت مقام معظم رهبری با تسری داوطلبانه بودن سه‌چهارم خدمت سربازان وظیفه در جبهه کارکنان دستگاه‌های اجرایی باشد، بنابراین به جهت لزوم تبعیت ازنظر معظم له، پیشنهاد می‌گردد با اعمال ماده ۹۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری موافقت فرمایید تا نسبت به رفع اشتباه دادنامه فوق‌الذکر و اصلاح آن اقدام گردد.”

۴- رئیس دیوان عدالت اداری پس از ملاحظه گزارش معاونت توسعه و مدیریت منابع دیوان عدالت اداری، موضوع را در اجرای ماده ۹۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به هیئت تخصصی مربوطه ارجاع می‌کند و پس از ملاحظه نظر اکثریت هیئت تخصصی استخدامی در هامش گزارش مورخ ۵/۱۲/۱۳۹۸ مدیرکل هیئت عمومی و هیئت‌های تخصصی دیوان عدالت اداری، موضوع را به هیئت عمومی ارجاع می‌کند.

هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۶/۲/۱۳۹۹ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیئت عمومی

هرچند بر اساس قانون خدمت نظام‌وظیفه عمومی مصوب سال ۱۳۶۳ و اصلاحات بعدی آن خدمت کارکنان وظیفه جنبه تکلیفی داشته و داوطلبانه محسوب نمی‌شود و در بند ۹/۲ سند راهبردی خدمات‌رسانی به رزمندگان موضوع تصویب‌نامه شماره ۵۰۶۳۹/ت ۴۹۱۸۵-۲۳/۹/۱۳۹۴ هیئت‌وزیران وضعیت کارکنان وظیفه نیروهای مسلح ازنظر شغلی و وضعیت استخدامی و نحوه حضور در مناطق جنگی و عملیاتی و امنیتی (موظف یا داوطلبانه)، «موظفی» محسوب شده است و صرفاً در تبصره ۲ این بند مقرر گردیده: «در خصوص آن دسته از کارکنان نیروهای مسلح که بر اساس اختیار خود و داوطلبانه در مأموریت جنگی شرکت می‌کنند از امتیازات داوطلبین برخوردار خواهند شد.» لیکن ازآنجاکه در ارتباط با دوران دفاع مقدس، برابر بند ۳ آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین فوق‌العاده ایثارگری، نشان‌ها و خدمات اداری در مناطق جنگ‌زده (موضوع‌ بند ۲ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری) که جهت اجرا در نیروهای مسلح به تصویب فرماندهی معظم کل قوا رسیده است، مقررشده: «سه‌چهارم مدت خدمت کارکنان پایور و وظیفه که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته، شهربانی و ژاندارمری (نیروی انتظامی)، وزارت سپاه و وزارت دفاع و جهاد سازندگی سابق به جبهه و مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام‌شده‌اند، خدمت داوطلبانه تلقی می‌گردد.» و با توجه به اینکه افراد در طی دوره خدمت وظیفه، جزء کارکنان نیروهای مسلح محسوب می‌شوند، بنابراین تعیین میزان داوطلبانه بودن مدت خدمت کارکنان وظیفه حاضر در جبهه‌های دفاع مقدس که از سوی مراجع ذی‌ربط در نیروهای مسلح اعلام می‌شود مشمول بند ۳ آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین فوق‌العاده ایثارگری، نشان‌ها و خدمات اداری در مناطق جنگ‌زده (موضوع ‌بند ۲ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری) بوده و ازآنجاکه اختیارات مقام فرماندهی معظم کل قوا در ارتباط با نیروهای مسلح محدود به قوانین نمی‌شود و اجرای دستورات معظم له برای نیروهای مسلح لازم‌الاجرا است، لذا دادنامه شماره ۹۸۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۲۳۹۷-۱۴/۸/۱۳۹۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری که مفاد بند ۳ آیین‌نامه مذکور را شامل سربازان وظیفه‌ای که متعاقباً در دستگاه‌های اجرایی خارج از نیروهای مسلح اشتغال پیداکرده‌اند ندانسته، واجد ایراد و اشتباه می‌باشد و به استناد ماده ۹۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری لغو می‌گردد و با توجه به اینکه مقرره مورد شکایت (نامه شماره ۳۷۷۵۹۸-۲۰/۷/۱۳۹۷ رئیس امور مشاغل و نظام‌های پرداخت سازمان امور اداری و استخدامی کشور) برقراری امتیازات ایثارگری مربوط به خدمت داوطلبانه در جبهه، موضوع احتساب سه‌چهارم خدمت وظیفه کارکنان جبهه، از تاریخ صدور دستورالعمل شماره ۴۵/۱۴/۲۰۱/م/۴/ن-۱۴/۵/۱۳۹۱ ستاد کل نیروهای مسلح مجاز می‌باشد، لذا مغایرتی با قانون نداشته و قابل‌ابطال تشخیص داده نمی‌شود و رأی به رد شکایت صادر می‌گردد./

   محمدکاظم بهرامی                 

رئیس هیئت عمومی دیوان عدالت اداری